Başka Olmak

 “başkalarından” başka olmak, “başkalarının” başkalığını kabul etmek.

Özne olmak, özne haline gelmek nasıl mümkün olabilir? Toplum içinde var olmamız insani bir ihtiyaçtır. Fakat bu varoluşu nasıl yakalıyoruz ya da gerçekten var oluyor muyuz? Bunu başarmanın kişisel birçok yolu olabilir. Herkes kendi yolunu, yöntemini bulabilir.

Foucault’un kişinin kendi öznelliğini bulması adına olan değerli bir ifadesi vardır. “Öznellik, insanın kendi kendisi ile kurduğu bilinç ilişkisidir; yani kendi varlığını kendi zihninde belli kavramlar altında temsil etmesidir.”  İnsanın kendini bulabilmesi için önce kendini bilmesi gerekir. Kendini bilen insan başkasını da daha iyi bilebilir.

Kendini bilmenin yolu sorgulamaktan geçer. Hereksin toplumda bir yeri, tanımı vardır. Toplum bazısına akıllı, bazısına deli der. Bazısına iyi, bazısına kötü der. Yani toplumsal söylem tarafından  herkese yapıştırılacak iyi, kötü bir kimlik vardır. Verilen kimlikler zamanla çok benimsenip, içselleştirilebilir.

  Peki bu kimlikler gerçekten bizi biz yapan şeyler mi? Belki de bize verilen kimlikleri sorgulamak, özne olmanın ilk adımıdır. Kendi başkalığını bilmek ve kabul etmek görece zor bir durumdur. Zihinde var olan, sizi siz yapan özellikleri benimsemek her zaman kolay olmayabilir. Belki de bu özellikler, zihinde var olma şansını bile yakalayamayabilir.  Başkalığını bilmenin yolu kendilik kaygısından geçer. Sokrates kendisini savunurken kendilik kaygısı, öğretmenim oldu demiştir. Sınırları genişletmenin, olanı sorgulamanın, inovasyonunu yaratmanın, yeni yöntemler bulmanın kaynağı kendilik kaygısı olabilir. Ancak bu kaygı, var olanı sorgulamaya itebilir.

Kimlikler benimsenmez, kişisel olarak yaratılırlar. Bu da kendi başkalığını kabul etmekle mümkün olabilir.

Madalyonun diğer yüzü, “başkalarının” başkalığını tanımak üzerine. Kendimizle olan ilişkimiz, başkalarıyla olan ilişkimize de yansır. İlişkiler içinde bazı kabul yanılgıları olabilir. Örneğin  öteki, berikiyi “Benim gibi ol ki farklılığına saygı duyayım.” Şartıyla kabul edebilir. Belki kendi de ötekiler tarafından bu şartla kabul edildi. Burada önemli olan süregelen bu zinciri kırmak ve hem kendi başkalığımızı, hem de başkalarının başkalığını tanımak adına bir etik duruş sergileyebilmektir.