Çocukluk Çağında Depresyon

Depresyon, kişinin en az iki hafta süreyle kendini mutsuz, değersiz, çökkün hissetmesi, hoşlandığı etkinliklere ilgisinin azalması veya etkinliklerden zevk alamaması halidir. Ancak insanın her kendini mutsuz hissettiği süreç depresyon olarak tanımlanamaz. Bir ev hanımı ev işlerini, öğrenci derslerini, memur iş yerinde görevlerini aksatacak veya aksatmamak için kendini aşırı derecede zorlayacak kadar çökkün bir ruh halinde ise depresyondan söz edilir. Kişinin dış görünümüne verdiği önemin eskisi gibi olmaması, kendine bakımında azalma, etkinliklere ilgisinin azalması, depresyonun önemli belirtilerindendir. Bazı kişilerde fiziksel nedeni bulunamayan çeşitli vücut ve baş ağrıları da depresyon belirtilerindendir. Gelip geçici mutsuzluk durumları depresyon olarak değerlendirilmemelidir. Hepimizin kendini iyi ve kötü hissettiği günler olabilir.

Çocuk deyince aklımıza umut, cıvıl cıvıl, enerjik, anlık sevinçler ve üzüntüler yaşayan coşkulu bir varlık gelir. Çocuk ve depresyon kelimeleri birbirine hiç yakışmasa da erişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da depresyon görülebilmektedir.

Çocuklar duygusal durumlarını erişkinler kadar iyi anlatamazlar, depresyonlarını genellikle davranışlarıyla gösterirler. Depresyonda çocuk da, eskisine oranla huzursuzluk, daha sinirli ve gergin olma, söz dinleme davranışında değişiklik gözlenir. Ayrıca her çocuğun depresyon hali birbirinden farklıdır. Kimi çocuk aşırı durgun ve halsiz olurken kimi çocukta bunun tam tersi bir yerinde duramama ve huzursuzluk durumu görülür.

Çocuklarda Depresyon Belirtileri:

1. Kendini mutsuz veya boşlukta hissetme: Depresyonun en temel belirtisi olan mutsuzluktur. Küçük çocuklarda ve bebeklerde depresyonda olduklarında mutsuzluk duygusu yaşarlar, ancak bunu anlatmazlar. Aile ve yakın çevre dikkat ederlerse mutsuzluk durumunu anlayabilirler. Bebeklerde çevreye olan ilginin yitirilmesi, canlılık ve sevinç duygularının gösterilmemesi, ağladığında ise uzun süre yatıştırılamaması mutsuzluk belirtisidir. Çocuklarda mutsuzluğun ifadesi, davranışlardadır. Hiçbir şeyden mutlu olmama, sürekli yakınma, az gülüp sebepsiz ağlama, oyunları sürdürememe ve arkadaşlarıyla geçinememe çocukların mutsuzluklarını gösterme davranışlarıdır. İlköğretim çağındaki çocuklar ise hem davranışları hem de sözlü olarak mutsuzluk ifade edebilirler. 

2. Eskiden zevk aldığı şeylerden zevk alamama ya da eskisi kadar hoşlanmama: Erişkinler kadar olmasa da depresyonda olan çocukta eskiden hoşlandığı etkinliklerden zevk almamaya başlayabilir. Depresyonda ki çocukların küçük bir kısmında ilgi ve istekte azalma, bunun yanında huzursuzluk ve gerginlikte artma gözlenebilir. Çocukluk çağına özgü canlılık ve kıpır kıpırlık kaybolur, doğal davranış yitimi görülür.

3. Gergin, sıkıntılı, huzursuz olma: Çocukları depresyonda olan aileler “of sıkıldım” sözlerini çok işitirler. “Of sıkıldım” deme, iç çekme, üzgün ve gergin görünüm çocuklarda depresyonun en önemli belirtisidir. 

4. Anne-babayı sinirlendirene kadar uğraşma, en yakınlarıyla ilişkisinde bozulma, sık tartışma ve küsme: Depresyonda ki çocuk kurallara daha az uyar ve anne babayı daha sık sinirlendirir. Bu huy değişimine başta anlam vermeyen anne babalar çocuklarının kendilerini sürekli olarak sinirlendirecek hareket yapmalarının normal bir davranış olamadığının farkına varırlar. Depresyonda ki bir çocuk çok sudan bir bahane ile sorun çıkarabilir. İstediği bir şey için tutturması, normal bir çocuğun tutturmasından çok farklıdır. Normal bir çocuk, istediği bir şeyin olması için bir süre ısrar eder, yapılamadığında kabul edebilir. Depresyonda ki çocuk ise amaçsız, herhangi bir şey için tutturabilir. Tek bir amacı vardır aslında içindeki mutsuzluk ve huzursuzluğu çevresine yansıtmak. İstediğinin yapılamasından çok anne-babayı sinirlendirmek amaç olmuştur. Bilinmesi gereken nokta depresyonda ki çocuğun, olumsuz davranışlarıyla anne-babayı tükenme noktasına getirmesi, isteyerek yaptığı bir şey değildir. İçindeki huzursuzluk, mutsuzluk ve gerginliğin bir ifadesidir.

5. Sinirlilik ve öfke patlamaları: Genellikle anne-babaların çocuklarında farkına vardıkları belirti sinirlilik halidir. Sinirlilik hali çocuklarda o kadar fazladır ki aile tarafından sinir krizi olarak nitelendirilir. Çocuk ve aile arasındaki bir inatlaşma, çocuğun kendine ve eşyalara zarar vermesine kadar gidebilir.

6. Bedensel yakınmalar: Sık sık baş, karın ağrısı: Depresyonda ki çocuk çevresinin ilgisini üzerine çekecek bu bedensel belirtileri bilinç dışı veya bilinçli olarak sergiler. Bedensel yakınmalar, çocuğun, içindeki sıkıntıdan kurtulmak için bir çeşit yardım isteme yöntemidir. Özellikle baskıcı veya aşırı kuralcı anne-babaların çocuklarında bu tür yakınmalar daha fazla görünür. Baş ağrısı, mide bulantısı gibi yakınmaların psikolojik olduğunun anlaşılmasındaki en önemli nokta, bu belirtilerin çocuğun sıkıntını ortaya çıkaracak ortamlarda görülmesidir. Okula giderken veya sınav öncesi gibi.

7. İştah ve yeme sorunları: Depresyonda ki erişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da iştah sorunları yaşanabilir. İştah azalması veya artması, eskisiyle oranla daha çok yemek seçme, aileyle birlikte yemek yemeyi reddetme ve yemek masasında ufak şeylerden huzursuzluk çıkarma yemekle ilgili en sık rastlanan sorunlar arasındadır.

8. Uyku Sorunları: Gece uykuya dalmakta güçlük, sık sık uykudan uyanma, gece korkuları ve gece yalnız yatmama gibi uyku sorunları görülebilir.

9. Kendine güvende azalma, değersizlik ve suçluluk duyguları taşıma: Çocuklarda depresyonun önemli belirtilerinden biri de kendine güvenin azalması ve çocuğun kendini değersiz hissetmesidir. Sözel olarak bu durumu dile getirmeseler de söylediklerinden ve davranışlarından bu durum anlaşılabilir. “Ben yapamam”, “Ben başaramam”, “Kimse beni sevmiyor” gibi cümleler kendine güvenin azalması ve değersizlik hissinin belirtileri olabilir.

10. Sık sık basit şeyler için ağlama: Depresyondaki çocuklar eskisiyle oranla daha sık ağlarlar. Eskiden hiç ağlamayacakları şeylere hatta televizyondaki programlar nedeniyle bile ağlayabilirler. Bazı çocuklarda sık ağlama görülmezken gözlerin dolması veya sık sık ağlayacakmış gibi olma duygusu görülebilir.

11. Konsantrasyon güçlüğü ve derse ilginin azalması: Bir konuya dikkati toplama yani konsantrasyon güçlüğü çocuklarda depresyonun en önemli belirtilerindendir. Bir konuya dikkati vermede güçlük, depresyondaki çocukların en sevdikleri çizgi filmi izleyememe de, oyunu sürdürememe de gözlenebilir. Dikkat eksikliği, çocuğun ders başarısında da düşmeye sebep olabilir.

12. Arkadaş ilişkilerinde bozulma: Çocukların mutsuzluk, sinirlilik ve alınganlık durumu arkadaş ilişkilerine de yansıyabilir. Arkadaşlarıyla alınganlık, huzursuzluk nedeniyle sık tartışabilirler. Okul öncesi dönemde ise depresyonda olan çocukların daha çok yalnız oynamayı tercih ettikleri gözlenmektedir.